In 2021 kreeg Stichting Sociale Banken Nederland (SBN) een bijzondere verantwoordelijkheid toebedeeld. Als uitvoeringsorganisatie voor 23 kredietbanken werd SBN de spil in een nationale operatie: het helpen aflossen van private schulden van ouders die getroffen waren door de toeslagenaffaire. Dit vereiste niet alleen menselijke zorg, maar ook data van hoge kwaliteit. Informatie moest snel, betrouwbaar en veilig gedeeld kunnen worden met onder meer de staatssecretaris, ministeries, de Belastingdienst en kredietbanken.
Een gezamenlijke grondslag
Bij een opdracht met zoveel gevoeligheid en maatschappelijke lading is technologie nooit het startpunt. We begonnen daarom met het verenigen van belangen, eisen en zorgen van alle betrokken partijen: van ministeries en uitvoeringsorganisaties tot gemeenten en kredietbanken. In interactieve werksessies ontstond zo een gemeenschappelijke datastrategie—niet als document, maar als gedeeld vertrekpunt.
Deze strategie gaf richting aan keuzes over infrastructuur, toegankelijkheid en datakwaliteit, maar bovenal: aan de rol van data als publieke verantwoordelijkheid. Transparantie, controleerbaarheid en vertrouwen stonden centraal.
Bouwen met het oog op verantwoordelijkheid
Een gedeelde strategie vraagt om een fundament dat het kan dragen. In het geval van SBN betekende dat: een dataplatform dat even robuust als wendbaar moest zijn. Niet alleen omdat er veel verschillende partijen data aanleverden en ontvingen, maar ook omdat iedere handeling, iedere uitbetaling, ieder dossier, uiteindelijk terug te voeren moest zijn op de vraag: is dit zorgvuldig, rechtvaardig en uitlegbaar?
Het platform werd gebouwd in Databricks met Power BI als visuele laag. Wat technisch klinkt was in praktijk vooral organisatorisch werk: het creëren van duidelijke datastromen, strakke toegangscontrole en heldere definities. Zodat iedereen in de keten met dezelfde cijfers werkte en afwijkingen niet verborgen bleven in de silo’s van systemen of versies.
Cruciaal was de samenwerking met de operatie. We ontwikkelden samen met SBN en ketenpartners de rapportages, dashboards en automatiseringen samen met degenen die dagelijks met ouders of dossiers werken. Daardoor ontstond geen platform voor de organisatie, maar van de organisatie. En dat zie je terug in hoe het platform wordt gebruikt: niet als technische laag onderin, maar als gedeelde bril op de werkelijkheid.
Informatie tot handelen brengen
Zodra de basis stond, verschoof de aandacht naar gebruik. Niet in de zin van systeeminstructies, maar in hoe informatie daadwerkelijk helpt bij keuzes maken, knelpunten signaleren en verantwoording afleggen.
Samen met de teams van SBN onderzochten we welke inzichten echt nodig waren in het werk. Wat zijn signalen die duiden op vastlopers? Waar ontstaat vertraging? Welke patronen voorspellen groei of juist risico? Dit leidde tot dashboards die wachtrijen zichtbaar maken, incomplete dossiers traceren en prognoses tonen voor piekbelasting in de teams. Daarmee werd het platform niet alleen een middel om terug te kijken, maar juist ook om vooruit te handelen.
Wat dit mogelijk maakte was niet één briljant dashboard, maar de introductie van continue feedback-loops. Door regelmatige sessies waarin we data en praktijk naast elkaar legden, ontstond een terugkerende cyclus van bijsturen, verbeteren en prioriteren. Niet iedere behoefte werd vertaald naar een nieuw rapport; soms was het gesprek al voldoende. Maar áls er iets werd gebouwd, gebeurde dat doelgericht en met draagvlak.
Van project naar vermogen
Datagedreven werken is zelden een kwestie van techniek, maar het integreren op de manier hoe mensen hun werk al doen. Vanaf het begin was duidelijk dat de opdracht van SBN niet draaide om éénmalige oplevering, maar om het ontwikkelen van een duurzaam vermogen: om te signaleren, te leren, te reageren. Samen met de betrokken teams hebben we daarom gezocht naar manieren om dat vermogen te voeden.
Dat gebeurde deels via tooling: denk aan signalen die automatisch worden gegenereerd bij achterstanden of aan dashboards die zich aanpassen aan nieuwe beleidsvragen. Maar minstens zo belangrijk waren de terugkerende gesprekken: strategische reviews, feedbackloops, intervisies tussen data en operatie. Daarin werd informatie niet alleen bekeken, maar ook besproken. Niet als rapport, maar als aanleiding tot reflectie.
Ook het begeleiden van teams in het interpreteren en hanteren van data kreeg een structurele plek. Niet in de vorm van een klassikale training, maar via casusgerichte begeleiding. Door aan te sluiten bij het echte werk, groeide het datavermogen van binnenuit.
Op de langetermijn
De opgave van SBN was vanaf het begin uitzonderlijk — in omvang, gevoeligheid en urgentie. Maar ook in zijn eindigheid. In tegenstelling tot veel dataprojecten was dit geen doorlopende digitaliseringsslag, maar een maatschappelijke opdracht met een duidelijk doel: zoveel mogelijk ouders zorgvuldig en transparant helpen bij het aflossen van hun schulden. En zulke projecten komen ook tot een einde.
Die eindigheid vroeg om keuzes: bouwen op wat nodig is, vermijden wat overbodig is en voorbereiden op wat komt. Nu de operatie haar laatste fase ingaat, komt ook het dataplatform in een nieuwe rol. De overdracht naar de Belastingdienst wordt achter de schermen voorbereid, de informatiehuishouding is geborgd en de lessen uit de praktijk zijn gedocumenteerd.
Wat achterblijft is niet alleen een platform of een reeks dashboards, maar een manier van samenwerken waarin data dienstbaar is gemaakt aan zorgvuldigheid, verantwoording en publieke waarde. Dat was het vertrekpunt en dat is wat blijft.
